8. SINIF FEN BİLİMLERİ 4. ÜNİTE MADDE VE ENDÜSTRİ 3. BÖLÜM KİMYASAL TEPKİMELER

8. SINIF FEN BİLİMLERİ  4. ÜNİTE MADDE VE ENDÜSTRİ 3. BÖLÜM KİMYASAL TEPKİMELER

KİMYASAL TEPKİMELER

Kimyasal değişmelere ya da kimyasal tepkimelere kimyasal reaksiyonlar da denir. Kimyasal tepkime sırasında değişim geçiren maddelere reaksiyona girenler, yeni oluşan maddelere de reaksiyondan çıkanlar ya da ürünler adı verilir.

 Kimyasal etkiler veya maddelerin birbirleri ile etkileşime girmeleri sonucu yeni maddeler oluşabilir.

Maddelerin molekül yapılarının değişmesi yeni maddelerin oluşmasına kimyasal tepkime adı verilir.

Kimyasal tepkimelerde atom ya da moleküller arası bağlar değişirken atom yapıları değişmez.

 Kimyasal değişimler, kimyasal tepkimeler ile ifade edilir. Bu değişimleri ifade eden denkleme de

kimyasal tepkime denklemi adı verilir. Kimyasal tepkimeler, kimyasal tepkime oku “  ” ile gösterilir.

Tepkime okunun sol tarafında tepkimeye giren maddeler, sağ tarafında ise tepkime sonucu oluşan ürünler (çıkanlar) yazılır.

Metanın yanması sırasında havadaki oksijenle metan birleşerek karbondioksit ve suyu oluşturur. Burada metan ve oksijen girenler, karbondioksit ve su çıkan üründür.

Kimyasal tepkimeler sırasında meydana gelen değişiklikler, kimyasal denklemlerle gösterilir.

Kimyasal denklemlerde giren ve çıkan maddeler formüllerle gösterilir. Örneğin kömür yanarken içindeki karbon havadaki oksijenle birleşir ve karbon dioksit gazı açığa çıkar. Bu olaya ilişkin tepkime denklemi şu şekilde yazılır:

Kömür +Oksijen (Girenler )    Karbon dioksit ( Çıkanlar = Ürün)

denklemden de görüldüğü gibi tepkimeye giren ve çıkan maddeler arasına ok konur. Giren maddeler okun sol tarafında, çıkanlar ise sağ tarafında bulunur.

Kimyasal denklemler tepkime hakkında bir çok bilgiyi basit bir şekilde göstermemize yarar. 

Örneğin;

 C + O2    CO2 tepkimesi bize 1 karbon atomuyla 2 oksijen atomunun birleşerek 1 karbon dioksit molekülü oluşturduğunu gösterir.

Tepkime Çeşitleri

Kimyasal tepkimeler gerçekleşirken bazı maddeler arasında bağlar koparken, bazı maddeler arasında yeni bağlar oluşur. Kimyasal tepkimeler oluş şekline göre sınıflandırılabilir:

1. Sentez (Birleşme) Tepkimeleri:

Element ya da bileşiklerin birleşmesiyle yeni bir madde oluşumuna sentez (birleşme) tepkimesi adı verilir.

Örnek; karbon dioksit ve suyun oluşumu:

C + O2  CO2

2 H2 + O2  2 H2O

2. Analiz (Ayrışma) Tepkimeleri:

Bir bileşik kendini oluşturan daha basit maddelere ayrışıyorsa, buna analiz (ayrışma) tepkimesi adı verilir.

Örnek; suyun ve potasyum kloratın (KClO3) ayrışması:

2 H2O 2 H2 + O2

  KClO3  KCl + 3/2O2

3. Yer Değiştirme Tepkimeleri:

Bir element ve bir bileşik arasında ya da iki farklı bileşik arasında oluşan tepkimelerde, atomlar birbiriyle yer değiştirip yeni bileşikler oluşturabilir. Bu tip tepkimelere yer değiştirme tepkimesi adı verilir.

Örneğin magnezyum ile çinko oksit tepkimeye girdiğinde magnezyum oksit ve çinko oluşur.

Mg + ZnO   MgO + Zn

Tepkime denkleminde de görüldüğü gibi elementler yer değiştirerek yeni bileşikler oluşturur.

Tepkime Denklemlerinin Denkleştirilmesi

Kimyasal tepkimelere giren maddelerle çıkan maddeleri oluşturan atomların cinsleri ve sayıları aynıdır. Dolayısıyla bir tepkime denkleminin sol ve sağ tarafında aynı cins ve aynı sayıda atom bulunmalıdır. Böyle tepkime denklemlerine denkleştirilmiş tepkime denklemi adı verilir.

Eğer bir tepkime denklemi denk değilse, formül ve sembollerin önüne uygun sayılar yazılarak tepkime denkleştirilir.

Örneğin su, oksijen ve hidrojenin birleşmesiyle oluşur. Fakat oksijen ve hidrojen tek atom hâlinde değil, O2 ve H2 molekülleri şeklinde ve gaz hâlde bulunur. Suyun tepkime denklemini H2 + O2 H2O şeklinde yazarsak denk bir tepkime denklemi yazmış olmayız.

 Çünkü giren atom sayısı ile çıkan atom sayısı aynı değildir. Girenler tarafında 2 tane O atomu, çıkanlar tarafında ise 1 tane O atomu vardır. 

Denklemi denkleştirmek için H2 ve H2O’nun önüne 2 yazalım;

2 H2 + O2 2 H2O

4 adet H           4 adet H

2 adet O              2 adet O

Bu durumda girenler ve çıkanlar denkleşmiş olur.

Örnek: Magnezyum ve oksijen birleşerek Magnezyum oksit (MgO) bileşiğini oluşturur.Bu olayın tepkime denklemini yazın

Örnek: Metanın formülü CH4 olduğuna göre, metan ve oksijen arasındaki kimyasal denklemi yazınız. 

Tepkimelerde Kütlenin Korunumu

 Bir kimyasal tepkimede ,tepkimeye girenlerin atom sayıları ve atom cinsleri, ürünlerin atom sayılarına ve atom cinslerine her zaman eşit olduğu için kimyasal tepkimelerde kütle her zaman korunur.

Suyun oluşması denkleminde: bir molekül su için 

  Demirin kükürt ile tepkimesinden demir sülfür oluşur. Demir sülfürün tepkime denklemi şu şekildedir.

Fe + S   FeS

56 g+ 32 g= 88 g

Giren  =   Çıkan

kütle = 56 + 32 = 88 g 

kütle = 88 g

Örnek: Kalsiyum karbonat ısıtıldığında kalsiyum oksit ve karbon dioksit maddelerine ayrışır. 100 g kalsiyum karbonat ayrıştığında 44 g karbon dioksit çıktığına göre, oluşan kalsiyum oksit kaç gramdır?

CaCO3         CaO + CO2

Yazar : f er

Kategoriler : Fen Bilimleri  8. Sınıf   4.Ünite Madde ve Endüstri   Kimyasal Tepkimeler  

Etiketler : Kimyasal Tepkime Nedir    Kimyasal Tepkimeler Nasıl Gösterilir   Kimyasal Tepkime Çeşitleri   Kimyasal Tepkimelerde Kütlenin Korunum Kanunu   Kimyasal Tepkime Denklemleri