8. SINIF FEN BİLİMLERİ 4. ÜNİTE MADDE VE ENDÜSTRİ 1. BÖLÜM PERİYODİK CETVEL


8. SINIF FEN BİLİMLERİ  4. ÜNİTE MADDE VE ENDÜSTRİ 1. BÖLÜM PERİYODİK CETVEL

Neler biliyoruz?

Kütlesi,hacmi,eylemsizliği olan ve tanecikli yapıda olan her şeye MADDE denir. Tüm maddeler atomlardan oluşur.

Maddenin yapıtaşına ATOM denir.

Aynı yada farklı cins en az iki atomun bir araya gelmesi ile oluşan yapıya MOLEKÜL denir. Maddeler saf maddeler ve saf olmayan maddeler olmak üzere 2’ye ayrılır.




Yapısında tek cins atom bulunduran saf maddelere ELEMENT denir.
En az iki yada daha fazla cins atomun kendi özelliklerini kaybederek belirli oranlarda birleşmesi ile oluşan yeni saf maddeye BİLEŞİK denir.
Bileşiklerin yapısında en az iki çeşit atom bulunur.
Bileşiklerin yapısında tek cins molekül bulunur.
Atom; proton,nötron ve elektron olmak üzere üç parçacıktan oluşur.Bunlardan;proton ve nötronlar atomun çekirdeğinde bulunurken elektronlar ise yörüngelerde çok büyük hızlarla hareket ederler.


** Atomlarda kararlı hale gelmeye çalışırlar. Bunun için e‐ alırlar ya da e‐ verirler.Elektron alan yada veren atom İYON haline geçer.



A. ELEMENTLER VE SINIFLANDIRMA
Atom, maddelerin en küçük yapı taşıdır. Tüm maddeler atomlardan oluşmuşlardır. 110'u aşkın element vardır ve bunlardan yaklaşık 80 tanesi doğada bulunmaktadır . Elementler doğada büyük bir çoğunluğu karışımlar ve bileşikler hâlinde bulunurlar.

Robert Boyle (Rabırt Boyl)'un “Eğer bir madde daha basit maddelere parçalanamıyorsa ve daha basit maddeler‐ den meydana gelmiyorsa bu madde elementtir.” tanımından sonra bilim insanları maddelere bu gözle bakmaya başlamışlar ve her geçen gün yeni elementleri keşfetmişlerdir. 1869 yılına kadar toplam 63 element bulunabilmişti.
Bazı elementlerin birbirlerine benzer özellik taşıdıkları anlaşıldı. Elementleri de buna göre sınıflandırmanın yapıldığı tabloya periyodik tablo adı verilmektedir.

İlk periyodik tabloyu 1829 yılında Johann Döbereiner (Yohan Döbreinır), benzer özellik gösteren elementlerden üçlü gruplar oluşturarak gerçekleştirmiştir.

1862 yılında Fransız bilim insanı Beguyer de Chancourtis (Beguyer dö Şankurtis) periyodik tabloda benzer fiziksel özellik gösteren elementleri dikey sıralarda olacak şekilde sarmal olarak sıralamıştır. De Chancourtis, “Elementlerin özellikleri sayıların özellikleri ile ilişkilidir.” dedi ve her yedi elementte bir, özelliklerin tekrarlandığının farkına vardı. Ancak bu periyodik tablo üzerinde bazı iyonlar ve yanlış yere konulan bazı elementler de bulunuyordu.

1863 yılında ise İngiliz kimyacı John Newlands ( Con Nivlınds ) göre atom ağırlıkları sekizin katı kadar olan elementlerin özellikleri benzerdi. 1864 yılında yazdığı bir yazıda Newlands, bunu oktav kanunu olarak tanımladı. Bu kanuna göre herhangi bir element, tablodaki sekizinci elementle benzer özellikler gösteriyordu.

Bugün anladığımız şekildeki periyodik tabloyu ilk ortaya koyanların Alman bilim insanı Lother Meyer (Loter Meyer) ve Rus bilim insanı Dimitri Mendeleyev (Dimitri Mendeleyev) olduğu kabul edilir. Her ikisi de birbirinden habersiz bir şekilde benzer fikirler ürettiler. Mendeleyev, atomların artan atom ağırlıklarına göre sıralandıklarında, belli özeliklerin tekrarlandığını fark etmiştir. Mendeleyev, hazırladığı periyodik tabloda bazı yerleri henüz keşfedilmemiş elementler olduğunu düşünerek boş bırakmıştır. Sonradan bulunan skandiyum, galyum, germanyum elementleri tablodaki boşluklara yerleştirilmiştir.
Daha sonraki yıllarda yapılan çalışmalarda günümüzde kabul gören periyodik tablo hazırlanmıştır.

1911 yılında Ernest Rutherford (Örnıst Radırfort) çekirdek yükünü tespit etmiştir.
Ernest Rutherford'un öğrencisi olan Henry Moseley ise çalışmalarıyla elementlerin atom numaralarına göre sıralandığını göstermiştir. Yani günümüzdeki periyodik tablo Mendeleyev ve diğerlerininkinden farklı olarak elementleri atom ağırlıklarına göre değil, atom numaralarına göre sıralamaktadır.
Periyodik tablodaki en büyük değişikliği ise periyodik tablonun altına iki sıra ekleyen Glenn Seaborg  (Glen Siborg) gerçekleştirmiştir.
 
Periyodik tabloda yatay sıralara PERİYOD, dikey sıralara GRUP adı verilir.
Periyodik tabloda 7 periyot, 8 tane A ve 10 tane de B olmak üzere 18 grup vardır.
Her periyot bir alkali metal ile başlar (yalnız birinci periyot bir ametal olan hidrojenle başlar) bir soy gazla biter.
Aynı grupta bulunan elementler benzer kimyasal özellik gösterirler. Ancak aynı özellik göstermezler.
A grubu elementlerinin grup numarası değerlik elektron sayısına eşittir.
İlk 3 periyotta B grubu elementi yoktur. B grupları 4. periyottan başlar








Periyodik Tabloda Bilmemiz Gerekenler:
Elementler atom numaralarına göre sıralanmıştır.
Her periyot bir metalle başlayıp, bir soygazla biter. Yalnız birinci periyotta bulunan hidrojen bir ametaldir.
Aynı periyottaki elementlerin atom numaraları değiştikçe fiziksel ve kimyasal özellikleri de değişir.
Periyodik tabloda soldan sağa doğru gidildikçe atom numarası, kütle numarası, ametalik özellik ve değerlik elektron sayısı artar. Enerji seviyesi değişmez.
Periyodik tabloda aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru inildikçe metalik özellik, atom numarası, kütle numarası ve atom büyüklüğü artar, değerlik elektron sayısı değişmez.
Aynı gruptaki elementlerin son yörüngelerinde eşit sayıda elektron bulunur.
Periyodik cetvelde yer bulma: bir elementin periyodik cetvelde yeri bulunurken proton sayısından(atom numarasından) yararlanılır. Bir element iyon haline dönüşse bile periyodik cetveldeki yeri değişmez.
Elementlerin enerji seviyelerinin sayısı periyodik cetvelde bulundukları periyodun yerini verir. Enerji seviye sayıı= periyot
Bir elementin değerlik elektron sayısı o elementin periyodik cetvelde yer aldığı grup numarasını verir. Değerlik elektron sayısı=grup numarası

Periyot ve Grupladır Özellikleri
a) Periyotlarda Soldan Sağa Gidildikçe Değisen Özellikler :
1‐ Atom numarası (atom kütlesi ve değerlik elektron sayısı) artar.
2‐ Metallerin metal özelliği (metalik özellik = elektrik ve ısı iletkenliği gibi) azalır. 3‐ Ametallerin ametal özelliği (ametalik özellik) artar.
4‐ Elektron verme zorlasır. 5‐ Elektron alma kolaylasır.
6‐ Elektron ilgisi (ve elektronegatiflik) artar. 7‐ Atom çapı küçülür.
8‐ İyonlasma enerjisi artar.
9‐ (Metallerin erime ve kaynama noktaları yükselir, sertlikleri artar). 10‐ (Ametallerin erime ve kaynama noktaları düser).
11‐ (Metallerin kimyasal tepkime ilgileri (aktiflikleri) azalır). 12‐ (Ametallerin kimyasal tepkime ilgileri (aktiflikleri) artar).


b) Gruplarda Yukarıdan Asağı İnildikçe Değisen Özellikler :
1‐ Atom numarası (atom kütlesi) artar (değerlik elektron sayısı değismez).
2‐ Metallerin metal özelliği (metalik özellik = elektrik ve ısı iletkenliği gibi) artar. 3‐ Ametallerin ametal özelliği azalır.
4‐ Elektron verme kolaylasır. 5‐ Elektron alma zorlasır.
6‐ Elektron ilgisi (ve elektronegatiflik) azalır. 7‐ Atom çapı büyür.
8‐ İyonlasma enerjisi azalır.
9‐ (Metallerin erime ve kaynama noktaları düser). 10‐ (Ametallerin erime ve kaynama noktaları yükselir).

B. ELEMENTLERİN GRUPLARA GÖRE ÖZELLİKLERİ
Periyodik tabloda aynı grupta yer alan elementlerin benzer ve farklı yönleri neler olabilir Periyodik tabloda benzer özellik gösteren elementlerin kullanım alanlarını bilmek yaşantımızda
bizlere pek çok yarar sağlar. Periyodik tabloda aynı gruptaki elementler benzer özellikler gösterirken farklı gruptaki elementler de değişik özellikler gösterir.
periyodik tabloda A ve B grubu olarak yan yana 18 grubun bulunduğuna dikkat ettiniz mi? Bu gruplar, 1. grup (1A), 2. grup (2A), 17. grup (7A), 18. grup (8A) gibi de adlandırılabilirler. Örneğin tabloda 8 adet A grubu ve 10 adet B grubu elementleri yer almaktadır. 7A grubu elementlerinden flor ve klor doğada gaz hâlinde bulunur ve yaygın iyon yükleri her ikisinin de (1–) dir. Bir sonraki sayfada yer alan


Element ismi Grubu  Yaygın Oda sıcaklığındaki bazı özellikleri
iyon yükü
Hidrojen 1A (1+) Isıyı ve elektriği iletmez. Oda sıcaklığında gaz hâlindedir. Helyum 8A Isıyı ve elektriği iletmez. Oda sıcaklığında gaz hâlindedir ve kararlıdır.
Lityum 1A (1+) Oda sıcaklığında katı ve yumuşaktır. Isıyı ve elektriği iletir. Berilyum 2A (2+) Oda sıcaklığında katı ve yumuşaktır. Isıyı ve elektriği iletir. Oksijen 6A (2‐) Oda sıcaklığında gaz hâlindedir. Elektriği ve ısıyı iletmez. Neon 8A Oda sıcaklığında gaz hâlindedir. Kararlı bir elementtir.
Sodyum 1A (1+) Oda sıcaklığında katı olup kaygan ve yumuşaktır. Isıyı ve elektriği iletir.
Magnezyum 2A (2+) Oda sıcaklığında katıdır. Elektriği ve ısıyı iletir.   Alüminyum 3A (3+) Oda sıcaklığında katıdır. Elektriği ve ısıyı iletir.      Potasyum 1A (1+) Oda sıcaklığında katı ve yumuşaktır. Isıyı ve elektriği iletir. Fosfor 5A (3‐) Oda sıcaklığında katıdır. Isıyı ve elektriği iletmez.

Elementler doğada büyük bir çoğunlukla bileşikleri hâlinde bulunur. Yine hatırlayacağınız gibi elementlerin büyük çoğunluğu doğada bulunur, bazıları da laboratuvar ortamlarında elde edilir. Bu elementleri insanlar değişik amaçlar için kullanırlar.
 
C. METALLER ‐ YARI METALLER VE AMETALLER
bazı elementlerin ortak özellikler gösterdiğine dikkat etmişsinizdir. Örneğin oda sıcaklığında bazı elementler katı hâlde iken bazıları gaz hâldedir. Bazıları ısıyı ve elektriği iletirken bazıları iletmemektedir. Periyodik tablodaki bu elementler metaller, ametaller (metal olmayanlar) ve yarı metaller olarak sınıflandırılabilirler. Peki, elementleri metal, ametal ve yarı metal olarak nasıl sınıflandırabilirsiniz? Bunu öğrenmek için bir etkinlik yapalım.

PERİYODİK TABLO
Elementler gösterdikleri benzer özelliklere göre metaller, ametaller ve yarı metaller olarak sınıflandırılır.

METALLER



Periyodik tabloda, hidrojen hariç tüm 1A grubu elementleri;
tüm 2A grubu elementleri; tüm B grubu elementleri;
3A da Al, Ga (Galyum), In(İndiyum), Tl(Talyum); 4A Sn, Pb;
5A da Bi(Bizmut), lantinitler ve aktinitler metaller sınıfında incelenirler.
 
Metaller, dayanıklı, ağır ve parlak maddelerdir. Elementlerin büyük çoğunluğu ( % 70 i ) metaldir.metaller canlıların vücudunda bazı Ametallere göre çok az miktarda bulunmalarına rağmen önemli görevleri vardır.

Metallerin Özellikleri
Son katmanlarında 1,2 ya da 3 elektron bulunur
Oda sıcaklığında cıva dışında katı hâldedirler.
Tel ve levha hâline gelebilir, sekil verilebilir
Görünümleri parlaktır, ısığı yansıtırlar
Üzerine vurulduğunda çınlama sesi çıkartırlar.
Erime ve kaynama sıcaklıkları yüksektir.
Periyodik cetvelin sol tarafında bulunurlar
Sıcaklık yükseldikçe elektrik iletkenlikleri azalma gösterir.
Elektriği ve ısıyı iyi iletirler.
Kendi aralarında bilesik olusturamayıp alasım denilen homojen karısımları olustururlar.
Cu + Sn = Bronz (Tunç),  Pb + Sn = Lehim ,  Cu + Zn = Pirinç
Sadece ametallerle bileşik oluşturabilirler. iyonik yapılı bilesik olustururlar ve bileşik oluştururken  elektron vererek (+) değerlikli iyon (1+, 2+, 3+) olurlar
Gaz haline geçtiklerinde tek atomlu halde bulunurlar (moleküler halde bulunmazlar)
Elektron almazlar. Kendi aralarında bileşik oluşturmazlar. Ancak homojen olarak karışarak alaşımları oluştururlar.
Metaller genelde bazik özellik gösterirler, bu sebeple asitlerle tepkimeye girerler. Ancak; Zn, Al, Sn, Pb, Cr diye bilinen elementler hem asit hem de bazlarla tepkimeye girerler. Bu metallere amfoter metaller denir.


Ametallerin Özellikleri

 
özellikleri yoktur.)
 

Elementlerin özelliklerini incelediğimizde bazı elementlerin metallerin özelliklerine sahip olmadıklarını görürüz. Bu elementler ametal olarak adlandırılır.
Özellikleri:
Görünümleri mattır, ısığı yansıtmazlar
Katı, sıvı veya gaz hâlinde bulunabilirler.
Elektriği ve ısıyı iyi iletmezler. ( Grafit hariç )
Tel ve levha hâline getirilemezler (Haddelenme )
 
Hem metallerle hem de kendi aralarında bileşik oluşturabilirler.
Erime ve kaynama noktaları genellikle düşüktür
Ametaller element halde iken moleküler halde bulunurlar. ( H2, O2, N2…gibi )
Metallerle tepkimelerinde, elektron alarak ‐ yükle yüklenirler ( metallerle iyonik yapılı bilesikleri olustururlar.)
Elektron alma istekleri yüksektir
Metallerle iyonik yapılı bilesik olustururken elektron alarak (–) değerlikli iyon (–1, –2, –3) olurlar.
Kendi aralarında, kovalent bağlı bileşik oluştururlar.
Flor dışındaki ametaller hem pozitif hem de negatif değerlik alırlar. Flor tüm bileşiklerinde –1 değerlik alırlar.
Ametallere   olarak klor, kükürt , brom,selenyum u örnek verebiliriz Klor doğada gaz hâlinde bulunur, yeşilimsi sarı rengindedir, elektriği iletmez ve yararlarının yanında bazıözellikleri ile canlılara zarar verebilecek bir elementtir. Kükürt doğada katı hâlde bulunur, ısıyı ve elektriği iletmez, açık sarı renklidir. Brom ise doğada sıvı hâlde bulunur. Isıyı ve elektriği iyi iletmeyen, koyu kızıl renkli ve oldukça zarar verici bir maddedir.

Yarı Metallerin Özellikleri Periyodik tabloda metallerle a metallerin kesişim noktasında bulunan, metalik özelliklerle beraber bazı ametalik özelliklerde gösteren elementlere, yarı metaller denir.
Bu elementler: B(bor), Si(silisyum), Ge (Germanyum),   Sb(Antimon),Te(Tellür), Po(Polonyum), At(Astatin) elementleridir .
Bu metallerin yarı metal olarak sınıflandırılmalarının nedeni bazı özellikleri yönünden metallere, bazı özellikleri yönünden ise ametallere benzemelerindendir.
Yarı metallerin özellikleri
Isı ve elektriği metallerden az, ametallerden fazla iletirler.
Özellikle elektronik devre parçalarının ve optik malzemelerin yapımında kullanılır
Tel ve levha haline gelebilirler, kırılgan değillerdir.
Elektriği çok az iletebilir, sıcaklık yükseldikçe elektrik iletkenlikleri artar.
Yüzeyleri parlak veya mat olabilir.
Doğada (Oda sıcaklığında ) katı haldedirler.
Erime ve kaynama sıcaklıkları metallerden düsük, ametallerden yüksektir.
Periyodik cetvelde metallerle ametaller arasında bulunurlar.
Bilesik olustururken (+) veya (–) değerlik alabilirler
 
Yarı metallere örnek olarak antimon, silisyum ve bor verilebilir Bunlardan antimon katıdır, kolayca kırılabilir ve toz duru‐ muna getirilebilen gümüşümsü gri renklidir, elektriği çok az iletir. Silisyum, yeryüzünde en çok bulunan elementlerden biri olup katıdır, tel veya levha hâline getirilemez, açık sarı renkl‐ dir ve elektriği iletmez. Bor ise siyah metalik renkli katı bir element olup tel ve levha hâline getirilemez. Elektriği ve ısıyı   çok az iletebilen bor, pek çok amaç için kullanılmakta olup oldukça değerlidir. Ülkemizde de oldukça  yüksek miktarda bulunmaktadır.

Soy Gazlar:



Değerlik kabuklarında (son yörüngelerinde) 8 elektron (sadece He 2 elektron) bulunduran ve kararlı halde olan elementlere soy gazlar denir.

Özellikleri :

Değerlik kabuklarında 8 elektron (sadece He 2 elektron) bulundururlar ve kararlıhaldedirler.

Kararlı oldukları için elektron almaz, vermez ya da ortaklasa kullanmazlar.

Kararlı oldukları için doğada tek atomlu (ATOMİK) halde bulunurlar Kararlı oldukları için molekül ya da bilesik olusturmazlar, kimyasal bağ yapmazlar ve kimyasal tepkimelere girmezler.

Oda sıcaklığında (25 0C’de) hepsi gaz halinde bulunurlar. Periyodik cetvelin en sağında (8A grubunda) bulunurlar. Yalıtkandırlar.

 

Çesitleri : He(Helyum) – Ne(Neon) Ar (Argon)– Kr(kripton) Xe(ksinon) Rn(radon),











































Yazar : f er

Kategoriler : Fen Bilimleri  8. Sınıf   4.Ünite Madde ve Endüstri  Periyodik Cetvel  

Etiketler : Elementreinsınıflandırılması   Periyodik cetvelin Tarihçesi  Periyot   Grup  Grupların Özel Adları Nelerdir  Periyodik Tablonun Özellikleri  Metaller Ametaller yarı Metaller veSoy Gazların özellikleri  Elementlerin Kullanım Alanları  

Yorumlar

Yorum yazabilmek için lütfen giriş yapınız.