8. SINIF FEN 2.ÜNİTE 3. BÖLÜM MUTASYON VE MODİFİKASYON
3. MUTASYON VE MODİFİKASYON
a. Modifikasyon
Çevre şartlarının etkisi ile canlıda meydana gelen ve kalıtsal olmayan değişikliklere modifikasyon denir.
Vücut hücrelerinde olduğu için kesinlikle yavru canlıya geçmez yani kalıtsal değildir.
Modifikasyonun Nedenleri
1-) Beslenme
2-) Işık
3-) Sıcaklık
4-) PH değişimleri
Örnekler
1)- Yazın güneşin altında fazla kaldığınızda teninizin bronzlaşması
2)- İyi beslenen bir tavşan düzgün gelişim gösterirken iyi beslenmeyenin yeterince gelişememesi
3)-16 °C’luk sıcaklıkta duran sirke sineği larvalarının kanatlarının düz, 25°C’luk sıcaklıkta kıvrık olması
4)-Bir kovandaki arı larvalarından arı sütü ve bal ile beslenenlerin kraliçe arı, polenle beslenenlerin işçi arı olması
5)-Spor yapan insanların kaslarının gelişmesi
6)-Tek yumurta ikizlerinin benzer genotiplerinin olmasına rağmen zeka, boy uzunluğu, kilo gibi farklılıklarının olması
7)-Çuha bitkisi 30–35 0C’lik sıcaklıkta beyaz çiçek, 15–20 0C’lik sıcaklıkta kırmızı çiçek açması.
8)-Müslümanların çocukları sünnet olması
9)- Ortanca ve kartopu bitkisinin asitli toprakta yetişeninin mavi çiçek, bazik toprakta yetişeninin kırmızı çiçek açması.
10)- Çekirgeler 160C’lik sıcaklıkta benekli, 250C’lik sıcaklıkta beneksiz olması
11)- Karahindiba bitkisinin dağda yetişeninin kısa boylu ovada yetişeninin uzun boylu olması.
12)- Himalaya tavşanlarının ayak, burun, kulak ve kuyrukları siyah, gövdesi beyaz renklidir. Himalaya tavşanının sırtındaki beyaz tüyler tıraşlanıp buraya buz torbası bağlanırsa bu bölgede siyah tüyün çıktığı, kulak veya kuyruğundaki siyah tüyler tıraşlanıp buralar yünlü kumaşa sarılarak sıcak tutulursa bu bölgede beyaz tüyün çıktığı görülür.
13) Aynı özellikteki iki bitkiden ışıklı ortamda bulunan iyi gelişmesi, karanlık ortamda bulunan az gelişmesi veya ölmesi
14)- Nemli bölgelerde yetişen eğrelti otunun uzun, kurak bölgelerde yaşayan eğrelti otunun kısa olması.
Fenotip, genotipin dış görünüşünün ifadesidir. Fenotip genlerden etkilendiği gibi ,su, ışık, gıda varlığı gibi çevresel koşullardan da etkilenir.
Modifikasyonlar da genlerin ya da DNA’ nın yapısında (Genetik kod) değişiklikler olmaz, sadece genlerin işleyişi değişir.
b. Mutasyon
DNA’da genetik şifrenin değişmesiyle canlıda meydana gelen kalıtsal değişikliklere mutasyon denir.
Mutasyonlar DNA nın kendisini eşlemesi sırasında meydana gelir
*. Deri, kas, karaciğer, gibi vücut hücrelerinde meydana gelen mutasyonlar vücut kromozomlarında görülür. Vücut hücrelerinde gerçekleşirse: kalıtsal değildir, sadece o bireyde görülür.
Ancak eşeysiz üreme görülen canlılarda nesilden nesile aktarılabilir.
*. Yumurta ve sperm gibi üreme hücrelerinde meydana gelen mutasyonlar eşey kromozom-larında görülür. Bu nedenle nesilden nesile aktarılır.
Mutasyonun Nedenleri
1-) X ışınları
2-) Radyasyon
3-) Ultraviyole ışınlar
4-) Çok yüksek sıcaklık
5-) Bazı ilaç ve kimyasal maddeler
6-)Sigara, Hava kirliliği,
7-) Çok fazla hazır gıdalarla beslenme
(Besinlerdeki katkı maddeleri)
8-) Kapanmayan yaralar,
9-) Ph (asit-baz) dengesindeki anormallikler
10-) Ateşli hastalıklar
Örnekler:
– Van kedisinin gözlerinin birinin mavi diğerinin yeşil olması
– Renk körlüğü
– Orak hücreli anemi
– Albinoluk
– Hemofili
– Çok parmaklık
_ Yapışık parmaklılık
– Tohumu bol, daha iri, lezzetli sebze ve meyve oluşumu
– Tavuk ve kuzularda kısa bacaklılık
– Keçilerde 4 boynuzluluk
¬_ Down sendromu (Mongolizm)
_ Kanser hastalığı
_ Tohumu bol , daha iri ve lezzetli veya şekli değişmiş sebze ve meyveler
NOT: Mutasyona sahip bir organizma ise mutant olarak adlandırılır.
Kaplanların farklı genetik varyasyonları
Nokta mutasyonları bitkilerdeki birçok sistemi etkiler. En görsel olarak dramatik renk veya şekildir. Üstteki Fotoğraf doğal olarak oluşan çeşitli renk mutasyonlarını göstermektedir. Değişiklik bir çiçeğin, meyvenin veya yaprağın bir bölümünü veya tüm bir dalı etkileyebilir. Hangi dokunun dahil olduğuna bağlı olarak, değişim tohumlar yoluyla bir sonraki nesle aktarılabilir. Ayrıca aşılama veya kesimler yoluyla da çoğaltılabilirler. Bazı mutasyonlar kararsız olabilir ve bitkinin orijinal durumlarına geri dönen bölümleri üretilmesine neden olabilir
Cüce ladin, orijinal cüce olmayan duruma geri dönen bir dal .
MUTASYON ÇEŞİTLERİ
A - GEN ( NOKTA ) MUTASYONU Bir DNA molekülünün belli bir yerinde meydana gelen değişmelerdir
B – KROMOZOM MUTASYONU Kromozomlardan bir parçanın kopması , kopan parçanın ters dönerek bağlanması veya yerine başka bir parçanın bağlanmasıyla oluşur
Mutasyonlar faydalı mutasyonlar ve zararlı mutasyonlar
olmak üzere ikiye ayrılır.
Van kedisi, Ankara kedisi,
Çekirdeksiz üzüm, çekirdeksiz portakal ve çekirdeksiz karpuz
Bitkilerde meyvelerin büyük olması, bitkilerin daha fazla tohum oluşturması
Canlıların bulunduklara ortama uyum sağlamaları ve böylece yaşama şanslarını arttırmaları
mutasyonun olumlu yanlarına örnektir
Milyarlarca bakteri içinden birkaçı tesadüfî mutasyonlar geçirererek antibiyotiklere karşı dirençli hâle gelebilir. Bu durum bakteri için faydalı mutasyon, insan için ise, zararlı bir mutasyondur.
MUTASYONUN NEDENLERİ :
A – EŞEY KROMOZOMLARININ YAPISINDAN Bazen anneden gelen yumurta hücresini yada babadan gelen sperm hücresini etkileyerek yavru canlıda değişikliğe yol açmasıdır ( sağırlık –dilsizlik-albinoluk-hemofili – renk körlüğü )
B – EMBRİYONUN ( ZİGOTUN ) ETKİLENMESİNDEN
Üreme hücreleriyle anne ve babadan canlıya doğru bilgiler aktarıldığı halde embriyonun gelişimi aşamasında etkilenmesiyle oluşmasıdır ( doğum izleri – tavşan dudak )
C – KROMOZOMLARIN TAM OLARAK AYRILMAMASINDAN
Kromozomların mayoz bölünme sırasında tam olarak birbirinden ayrılmadığında kromozom sayısı değişir ( 47 kromozom lu ) canlıda değişik karakterlerin ortaya çıkmasına neden olur .
(mongolizm )
Mutasyon ve modifikasyon arasındaki farklar
MUTASYON
Genlerin yapısı değişir
Sıcaklık artışı, radyasyon, kimyasal maddeler ve ilaçlar, ortamın asitlik ve bazlık derecesi(pH), alkol, sigara ve uyuşturucu, hava ve su kirliliği gibi çevresel faktörlerden etkilenir
Mutasyona neden olan etken ortadan kalkınca canlı eski hâline geri dönemez
Vücut hücrelerinde ve üreme hücrelerinde meydana gelir
Üreme hücrelerinde meydana gelen mutasyon kalıtsaldır
Kalıtsal çeşitliliğe yol açar
Çoğu zararlı ve öldürücüdür
MODİFİKASYON
Genlerin işleyişi değişir
Işık, sıcaklık, nem, beslenme ve fiziksel aktiviteler gibi çevresel faktörlerden etkilenir
Modifikasyona neden olan etken ortadan kalkınca canlı eski hâline geri döner
Vücut hücrelerinde meydana gelir
Kalıtsal değildir
Kalıtsal çeşitliliğe yol açmaz
Zararlı ve öldürücü değildir
Yazar : f er
Kategoriler : Fen Bilimleri 8. Sınıf Mutasyon Modifikasyon
Etiketler : Modikosyon ve nedinleri Mutasyon ve nedinleri Mutasyon Çeşitleri