8 FEN 2. ÜNİTE DNA VE GENETİK KOD
1. BÖLÜM DNA VE GENETİK KOD
DNA’nın Kendini Eşlemesi
Hücrenin yönetim merkezinin çekirdek olduğunu, çekirdeğin içerisinde kromozomların bulunduğunu biliyorsunuz.
Genetik özellikleriniz hücrelerinizdeki çekirdeğin içinde bulunan kromozomlarda taşınır.
DNA ilkel canlılarda sitoplazmada bulunur
Kromozomlar, DNA ve özel proteinlerin birleşmesiyle oluşur.
Tüm canlıların her birinin hücrelerindeki yönetici molekül DNA’dır.
DNA’nın yapısında kalıtsal özelliklerinize etki eden yapılar bulunur. Kalıtsal bilgiler bu yapılar tarafından taşınır.
DNA’nın farklı birimlerden oluştuğunu görmüşlerdir
DNA Çift zincirli ve Sarmal yapıdadır
Nükleotidler hangi organik bazı içeriyorsa o bazın adıyla isimlendirilir.
DNA molekülü binlerce bilgi içerir ve bu bilgi DNA’nın kimyasal yapısı içinde saklıdır. DNA’da yer alan bazlar belirli bir sayı ve düzen içinde sıralanarak kimyasal birim olan genleri oluşturur. Gen DNA’nın, DNA da kromozomun belirli bir parçasıdır.
Genler, canlıya özgü proteinlerin sentezini ve canlıya özgü karakterlerin oluşumunu sağlar. Her gen tek bir proteinin üretilmesinden sorumludur. Kısaca, bir canlıda hangi tip proteinlerin ne şekilde sentezleneceğinin anlatıldığı şifre, o canlının DNA’sında saklıdır. Hücrenin kromozomlarında bulunan, canlı bireylerin kalıtsal karakterlerini taşıyıp ortaya çıkışını sağlayan ve nesilden nesile aktarılmasını sağlayan DNA parçaları Gen olarak adlandırılır.
Bir insanın herhangi bir genindeki bilgiler, başka bir insanın ona karşılık gelen geninden az çok farklılık gösterir. Aynı tür genler üzerindeki bu tür farklılıkları bir kişinin göz renginin mavi, bir başkasının göz renginin kahverengi olmasına neden olur.
Kromozomlar, birbirine sıkı sıkıya sarılmış DNA iplikleri ile bunların sarıldığı protein moleküllerinden oluşur. DNA molekülü hücre bölünmesinden önce çekirdek içinde iplik yumağı şeklinde bulunur. Hücre bölünmeye hazırlanırken DNA ipliği kısalıp kalınlaşarak birbiri üzerine sarılıp Kromozomları oluşturur. Kromozomlar bu aşamada belirginleşerek kromatid adı verilen yapılara dönüşür.
Her canlı türünde kendine özgü sabit sayıda kromozom bulunur. Canlıların kromozom sayıları birbirinden farklı olabileceği gibi aynı da olabilir. Örneğin insana ait kromozom sayısı 46 iken yaban tavşanında ve Moli balığında da 46 kromozom bulunur. Kedi, domuz ve patateste de 48 kromozom vardır.
Bu nedenle kromozom sayıları canlıların gelişmişlik düzeyi hakkında bilgi vermez.
Canlılardaki tüm vücut hücreleri çoğalırken mitoz bölünme geçirir. Mitoz bölünmeye hazırlanan hücrede DNA eşlenmesi gerçekleşir.
Bilgilerin / Özelliklerin yeni yavru hücrelere geçmesini sağlamak.
DNA molekülü çift nükleotid dizisinden meydana gelen sarmal bir yapıya sahiptir. DNA molekülü birbirinin etrafında dolanan iki iplikten oluşur. Bu yapı DNA’nın bükülmüş bir ip merdiven gibi görünmesine sebep olur. Bu şekil çift sarmal olarak adlandırılır.
DNA molekülünü oluşturan nükleotidlerin sıralanışı, sayısı ve çeşidi hem türden türe hem de bir türün bireyleri arasında farklılık gösterir. Bu nedenle her bir diziliş, canlının kendine özgü özelliklerinin ve yapısının oluşması için gereken kalıtsal bilgilerin şifresidir.
Hücre bölünmeye hazırlandığı sırada DNA kendini eşler. Bu eşlenme sonucunda hücredeki DNA miktarı iki katına çıkar.
Sırayla
*. Nükleotitler arasındaki bağlar kopar ve zincirler ayrılır,
*. Sitoplazmadan çekirdeğe serbest nükleotitler gelir,
*. Zincirlerdeki nükleotitlerle eşleşir,
*. İlkiyle aynı olan iki DNA oluşur.
DNA kendini eşlerken önce DNA’nın iki ipliği fermuar gibi birbirinden ayrılmaya başlar.
Bu sırada nükleotidlerde aralarındaki hidrojeğn bağlarını kopararak birbirinden ayrılır.
Daha sonra hücre sitoplazmasında serbest bulunan nükleotidler, çekirdeğin içine giderek DNA’nın açılan kısımlarındaki nükleotidlerle eşleşir. Bu eşleşme sırasında adenin nükleotidin karşısına timin nükleotid, timin nükleotidin kar-şısına adenin nükleotid, sitozin nükleotidin karşısına guanin nükleotid, guanin nükleotidin karşısına sitozin nükleotid gelir.
Sonuçta başlangıçtaki DNA molekülünün aynısı olan bir DNA molekülü daha oluşur
DNA, hücre bölünmesi sırasında kendini eşleyerek yapısında bulunan bilgilerin yeni oluşacak yavru hücrelere geçmesini sağlar.
Bütün canlıların DNA molekülü adenin, timin, guanin ve sitozin bazlarından oluşur.
Canlılarda çeşitliliği sağlayan en önemli etken ; bu canlıların sahip olduğu DNA’ların farklı olmasıdır.
DNA’ların farklılığı da; DNA’yı oluşturan dört çeşit nükleotidin sayılarının ve dizilişlerinin farklı olmasından kaynaklanır.
1. DNA, hücrenin yönetici moleküldür. Hücredeki solunum, boşaltım, fotosentez gibi yaşamsal olaylar
DNA’nın kontrolünde gerçekleşir.
2. DNA’daki nükleotid dizilimleri canlının kalıtsal
bilgisini oluşturur.
3. DNA, hücre bölünmesi öncesinde kendini eşleyerek iki katına çıkar. Oluşan DNA’lar bölünme sonucunda hücrelere eşit miktarda dağıtılır. Böylece
DNA; yapısında bulunan bilgilerin yavru hücrelere
geçmesini sağlar.
1. Çekirdek, mitokondri ve kloroplastta bulunur.
Zarla çevrili çekirdek yapıları olmayan ilkel hücrelerde
ise sitoplâzmada bulunur.
2. Hücre yönetiminde ve kalıtımın sağlanmasında
görevlidir.
3. Çift sarmal yapıdadır.
4. Yapı birimi nükleotidlerdir.
5. Adenin, timin, guanin ve sitozin bazlarını içerir.
6. Yapısında deoksiriboz şeker ve fosfat bulunur.
7. Kendini eşleyebilir.
Yazar : f er
Kategoriler :
Fen bilemleri 8. Sınıf Dne ve Genetik Kod
Etiketler :
DNA'nın kendini eşlemesi DNA'nın yapısı Nükleotid
